Μπορεί η Τουρκία να επιστρέψει στο πρόγραμμα των F-35; Τι θα γίνει με τους S-400 - Τρεις αναλυτές απαντούν
Μεικτά είναι τα μηνύματα που φτάνουν στην Αθήνα από την Ουάσιγκτον σχετικά με την υπόθεση προμήθειας μαχητικών τύπου F-35 από την Τουρκία.
Μέχρι πρότινος είχε επιλεγεί από την Ουάσιγκτον μια φόρμουλα που είχε στο επίκεντρο τη διατήρηση του τεχνολογικού προβαδίσματος της Ελλάδας κατά ένα βήμα προκειμένου να αντισταθμιστεί το μεγάλο ποσοτικό πλεονέκτημα που έχει η Άγκυρα.
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές της "Καθημερινής" σε σειρά πρόσφατων ελληνοαμερικανικών επαφών από την Ουάσιγκτον τέθηκε ζήτημα "ισομέρειας" στην αντιμετώπιση Ελλάδας και Τουρκίας. Στο αμερικανικό Πεντάγωνο υπάρχει πλέον εδραία η πεποίθηση ότι πιθανή επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 δεν διαταράσσει την ισορροπία στο Αιγαίο. Με αυτό τo σκεπτικό αφέθηκε να εννοηθεί στην Αθήνα ότι κάθε ενδεχόμενο είναι ανοιχτό στο μέλλον.
Όλο το πλαίσιο για τα F-35
Σε τηλεοπτική του συνέντευξη την περασμένη εβδομάδα, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν φέρεται να δήλωσε ότι ελπίζει ότι η χώρα του θα επιστρέψει στο υπό την ηγεσία των ΗΠΑ πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35, περιγράφοντας τη «διαδικασία» που βρίσκεται σε εξέλιξη για τη διευκόλυνση της κίνησης.
«Υπάρχουν δικαιώματα που είχαμε κερδίσει και δικαιώματα που θα κερδίσουμε», δήλωσε ο Φιντάν στο CNN Turk στις 9 Απριλίου, αναφερόμενος στην πιθανή συμμετοχή της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας στο πρόγραμμα. Τα σχόλια αυτά έγιναν λιγότερο από ένα μήνα αφότου ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έθεσε το θέμα των F-35 απευθείας σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ζητώντας από τον Τραμπ να «διασφαλίσει την επανένταξη της Τουρκίας» στο πρόγραμμα, σύμφωνα με κυβερνητικό κείμενο.
Έχουν περάσει έξι χρόνια από τότε που οι ΗΠΑ απομάκρυναν την Τουρκία από το διεθνές πρόγραμμα F-35 λόγω της αμφιλεγόμενης αγοράς από την Άγκυρα των ρωσικών συστημάτων αεράμυνας S-400, αλλά τώρα οι εμπειρογνώμονες λένε ότι η Τουρκία φαίνεται να βλέπει ένα άνοιγμα για να επιστρέψει στους κόλπους του F-35.
Τρεις αναλυτές απαντούν
Και, σύμφωνα με μια τριάδα αναλυτών που μίλησαν στο Breaking Defense, ένα τέτοιο γεωπολιτικό τέχνασμα θα μπορούσε να πετύχει - αν και παραμένουν σημαντικά εμπόδια και οι απόψεις ποικίλλουν σχετικά με τις πιθανότητες της Τουρκίας.
Ο Ali Bakir, μη μόνιμος ανώτερος συνεργάτης στην Πρωτοβουλία για την Ασφάλεια στη Μέση Ανατολή Scowcroft του Atlantic Council, δήλωσε ότι δεδομένης της ισχυρής «προσωπικής σχέσης μεταξύ των προέδρων Ερντογάν και Τραμπ, καθώς και της συναλλακτικής προσέγγισης του Τραμπ, οι Τούρκοι αξιωματούχοι βλέπουν μια ευκαιρία να αξιοποιήσουν αυτό που μπορεί να αναφερθεί ως “στιγμή 2.0” του Τραμπ για να επιτύχουν μια σημαντική ανακάλυψη που ευθυγραμμίζεται με τα συμφέροντα και των δύο πλευρών».
«Εάν ο πρόεδρος Τραμπ είναι πρόθυμος να αποκαταστήσει τους δεσμούς με την Τουρκία, υπάρχουν δυνητικοί δρόμοι για να περιηγηθούμε» σε ένα καθεστώς κυρώσεων που απαγορεύει πολλές εισαγωγές αμυντικών προϊόντων, δήλωσε ο Μπακίρ. «Φυσικά, ορισμένα ξένα κράτη, ιδίως το Ισραήλ, μπορεί να επιδιώξουν να διαταράξουν τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας και το Κογκρέσο μπορεί να εξακολουθεί να είναι εχθρικό προς την Άγκυρα. Ωστόσο, αν ο Τραμπ υποστηρίξει μια συμφωνία με την Τουρκία, πιστεύω ότι μπορεί να βρεθεί μια λύση».
Ο Can Kasapoglu, ανώτερος συνεργάτης του Ινστιτούτου Hudson, συμφώνησε ότι η επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35 είναι «ενδεχομένως μέσα στα χαρτιά».
Αλλά ίσως είναι πιο δύσκολο από ό,τι ακούγεται, σύμφωνα με τον Serhat Süha Çubukçuoğlu, εμπειρογνώμονα της Trends Research & Advisory στο Άμπου Ντάμπι. Είπε ότι αμφιβάλλει ότι τα F-35 μπορούν να επιστρέψουν στην Τουρκία «σε οποιοδήποτε σημαντικό χρονικό διάστημα», υποδηλώνοντας ότι οι κυρώσεις θα πρέπει πιθανότατα να αρθούν, και αυτό θα μπορούσε να είναι μια δύσκολη αποστολή.
«Η άρση αυτών των κυρώσεων απαιτεί τόσο μια προεδρική απόφαση όσο και μια νομοθετική τροποποίηση, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει μονομερώς από τον πρόεδρο Τραμπ», είπε. «Δεδομένης της διακομματικής συναίνεσης στο Κογκρέσο που αντιτίθεται στην απόκτηση των S-400 από την Τουρκία, η αντιστροφή των κυρώσεων θα αποτελούσε σημαντική πρόκληση».
Οι εμπειρογνώμονες συμφώνησαν ότι για να έχει η Τουρκία πραγματική ελπίδα να επιστρέψει στο πρόγραμμα F-35, θα πρέπει να βρει λύσεις σε δύο παρατεταμένα προβλήματα: την παρουσία των ρωσικών ραντάρ S-400 στην Τουρκία και τους σκληρούς περιορισμούς που έχουν επιβληθεί στην Τουρκία βάσει του νόμου για την αντιμετώπιση των αντιπάλων της Αμερικής μέσω κυρώσεων, γνωστού ως CAATSA.
Η απόφαση της Τουρκίας το 2019 να αγοράσει τους S-400 προκάλεσε σοκ στην Ουάσινγκτον κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, ωθώντας την κυβέρνηση να καταστήσει την Τουρκία το μοναδικό έθνος που αποβλήθηκε ποτέ από το διεθνές πρόγραμμα.
Ο CAATSA περιελάμβανε μια «απαγόρευση όλων των αμερικανικών αδειών και εγκρίσεων εξαγωγής» σε αυτό που τότε ονομαζόταν Προεδρία Αμυντικών Βιομηχανιών της Τουρκίας, ένα κυβερνητικό όργανο που συντονίζει τις αμυντικές αγορές.
Αυτή η κίνηση, δήλωσε ο Çubukçuoğlu, ήταν η «πιο πολιτικά αμφιλεγόμενη» από τις ΗΠΑ, καθώς «συνήθως προορίζεται για κράτη που είναι στενά συνδεδεμένα με τη Ρωσία ή εμπλέκονται σε κακόβουλες δραστηριότητες».
Ο Μπακίρ δήλωσε ότι η άρση των κυρώσεων CAATSA αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την Άγκυρα - για λόγους πέραν του ίδιου του προγράμματος F-35.
«Η άρση των κυρώσεων θα επιτρέψει στις τουρκικές εταιρείες της αμυντικής βιομηχανίας να αγοράσουν διάφορα ανταλλακτικά, αμυντικό εξοπλισμό, καθώς και αμυντική τεχνολογία αξίας, σύμφωνα με πληροφορίες, 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων», δήλωσε. «Η Άγκυρα μπορεί επίσης να είναι ανοιχτή να συζητήσει την απόκτηση άλλου αμυντικού εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένων προηγμένων αμυντικών συστημάτων».