Σύμφωνα με ανάλυση που δημοσιεύτηκε από τον ιστότοπο Atlantic Council, η διπλωματική βελτίωση μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας, η οποία χαρακτηρίστηκε από σημαντικές συναντήσεις μεταξύ του Αιγύπτιου Προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι και του Τούρκου Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δείχνει μια βαθιά αλλαγή στο σκηνικό στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, γράφει η αιγυπτιακή ιστοσελίδα «about msr».
Αυτή η ανανεωμένη συνεργασία αναδιαμορφώνει τη δυναμική πολλών βορειοαφρικανικών χωρών, με ιδιαίτερη έμφαση στη Λιβύη και τη Σομαλία, και ενισχύει την επιρροή της Αιγύπτου και της Τουρκίας στην περιοχή.
Σημείο καμπής στις αιγυπτιοτουρκικές σχέσεις
Οι αιγυπτιοτουρκικές σχέσεις, τεταμένες για περισσότερο από μια δεκαετία, γνώρισαν σημαντική αλλαγή κατά την επίσκεψη του Προέδρου Σίσι στην Άγκυρα στις 4 Σεπτεμβρίου 2024. Αυτή η επίσκεψη, η οποία ακολούθησε την επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν στο Κάιρο τον Φεβρουάριο του 2024, σηματοδότησε ένα αποφασιστικό βήμα προς την προσέγγιση.
Κατά τη συνάντησή τους, ο Σίσι και ο Ερντογάν συμφώνησαν να ιδρύσουν ένα διμερές συμβούλιο στρατηγικής συνεργασίας, με στόχο την ενίσχυση του συντονισμού υψηλού επιπέδου για τις περιφερειακές προτεραιότητες.
Το βήμα αυτό αντανακλά το κοινό συμφέρον των δύο χωρών για την ενίσχυση των οικονομικών και γεωπολιτικών τους σχέσεων. Οι οικονομικές διαστάσεις της σχέσης είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτες, καθώς η Αίγυπτος έχει γίνει ο υπ’ αριθμόν ένα οικονομικός εταίρος της Τουρκίας στην Αφρική – κρίσιμος παράγοντας στη συνεργασία τους.
Γάζα και περιφερειακή δυναμική ισχύος
Ενώ η οικονομική και στρατηγική συνεργασία είναι σημαντική, η σύγκρουση στη Γάζα διαδραματίζει επίσης κεντρικό ρόλο στην αναθέρμανση των σχέσεων. Τόσο η Αίγυπτος όσο και η Τουρκία συνειδητοποιούν ότι για να εξισορροπήσουν την επιρροή του Ισραήλ στην περιοχή και να ενισχύσουν τη διαπραγματευτική τους ισχύ, πρέπει να ευθυγραμμίσουν τις θέσεις τους σε βασικά γεωπολιτικά ζητήματα.
Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην αυξανόμενη συνεργασία τους για τη Λιβύη, μια χώρα που αποτελεί εδώ και καιρό τόπο ανταγωνιστικών συμφερόντων μεταξύ των δύο χωρών.
Αίγυπτος και Τουρκία: Μια κοινή προσέγγιση για τη σταθερότητα στη Λιβύη
Το πιο άμεσο και απτό αποτέλεσμα της αιγυπτιοτουρκικής προσέγγισης ήταν η ψύξη της αντιπαλότητας μεταξύ των δύο χωρών για τη Λιβύη.
Για χρόνια, η Αίγυπτος και η Τουρκία υποστήριζαν αντίπαλες φατρίες στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης – η Αίγυπτος υποστήριξε τις δυνάμεις του στρατηγού Χαλίφα Χάφταρ στα ανατολικά, ενώ η Τουρκία υποστήριξε την κυβέρνηση ενότητας στην Τρίπολη. Ωστόσο, η πρόσφατη ανάκαμψη των σχέσεων οδήγησε τις δύο χώρες να συνεργαστούν για την προώθηση της σταθερότητας και την ώθηση προς τη συμφιλίωση μεταξύ των αντίπαλων λιβυκών φατριών.
Τον Νοέμβριο του 2024, ο Τούρκος στρατιωτικός ακόλουθος στη Λιβύη επισκέφθηκε τη Βεγγάζη, σηματοδοτώντας μια ρήξη με το παρελθόν και το ανανεωμένο ενδιαφέρον της Τουρκίας για αντιμετώπιση των δυνάμεων του Χάφταρ. Αυτό ακολουθεί προηγούμενη επίσκεψη του γιου του Χάφταρ, στρατηγού Σαντάμ Χάφταρ, στην Κωνσταντινούπολη, όπου συναντήθηκε με τον Τούρκο υπουργό Άμυνας Χακάν Φιντάν.
Αυτές οι εξελίξεις υποδεικνύουν μια αλλαγή στην προσέγγιση της Τουρκίας, υποδηλώνοντας τη δυνατότητα κοινών προσπαθειών για την ανοικοδόμηση των τομέων πετρελαίου και φυσικού αερίου της Λιβύης, κάτι που θα μπορούσε να προσφέρει σημαντικές οικονομικές αποδόσεις τόσο για την Αίγυπτο όσο και για την Τουρκία.
Στρατηγικές κινήσεις στη Σομαλία: Αντιμετώπιση της επιρροής της Αιθιοπίας
Η αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας δεν περιορίζεται στη Λιβύη. Επεκτάθηκε και στη Σομαλία. Τον Νοέμβριο του 2024, η Αίγυπτος, σε συντονισμό με την Τουρκία, ανέπτυξε μια στρατιωτική μονάδα στη Σομαλία και μετέφερε σημαντικά όπλα στη σομαλική ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ενώ ο δηλωμένος στόχος είναι να υποστηριχθεί ο αγώνας της Σομαλίας ενάντια στην ένοπλη οργάνωση Al-Shabaab, τα υποκείμενα πολιτικά κίνητρα είναι σαφή.
Η Αίγυπτος θεωρεί αυτή την υποστήριξη ως έναν τρόπο για να ασκήσει πίεση στην Αιθιοπία, με την οποία έχει μια μακροχρόνια διαμάχη για το Μεγάλο Αιθιοπικό Φράγμα Αναγέννησης στον Γαλάζιο Νείλο. Η κατασκευή του φράγματος από την Αιθιοπία υπήρξε σημαντική πηγή έντασης, καθώς η Αίγυπτος βασίζεται στον Νείλο για την παροχή νερού.
Επιπλέον, η υποστήριξη της Αιγύπτου προς τη Σομαλία στοχεύει στην αντιμετώπιση των αυξανόμενων δεσμών της Αιθιοπίας με τη Σομαλιλάνδη, μια αποσχισθείσα περιοχή που διαπραγματεύεται με την Αιθιοπία για την πιθανή κατασκευή ενός λιμανιού στην Ερυθρά Θάλασσα. Αυτή η γεωπολιτική αλλαγή στο Κέρας της Αφρικής συντονίζεται προσεκτικά τόσο από την Αίγυπτο όσο και από την Τουρκία, με την Άγκυρα να εξισορροπεί τους ισχυρούς δεσμούς της με την Αιθιοπία ενώ συνεχίζει να υποστηρίζει τα συμφέροντα της Αιγύπτου στη Σομαλία.
Το μέλλον της συνεργασίας μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας
Η συνεχιζόμενη συνεργασία μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας αντιπροσωπεύει μια στρατηγική αναβαθμονόμηση στην περιοχή, ανεξάρτητα από την επιρροή των μεγάλων παγκόσμιων δυνάμεων. Καθώς και οι δύο χώρες προωθούν τα συμφέροντά τους στη Λιβύη, τη Σομαλία και την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολή, αναδιαμορφώνουν τις συμμαχίες και τους ανταγωνισμούς.
Η σύγκλιση των συμφερόντων τους σε αυτές τις περιοχές αναδεικνύει μια ευρύτερη τάση πολυπολικότητας στην περιφερειακή πολιτική, όπου μικρότερες και μεσαίες δυνάμεις λειτουργούν όλο και περισσότερο εκτός της δυτικής σφαίρας επιρροής.
Αυτή η συνεργασία, ενώ καθοδηγείται από ρεαλιστικά οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα, αντικατοπτρίζει επίσης μια βαθύτερη κατανόηση του εξελισσόμενου πολιτικού τοπίου στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Η Αίγυπτος και η Τουρκία εργάζονται τώρα μαζί για να εδραιώσουν μια ισχυρότερη θέση στις περιφερειακές υποθέσεις και η ικανότητά τους να συνεργάζονται αποτελεσματικά θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες επιπτώσεις τόσο για την περιοχή MENA όσο και για την Αφρική συνολικά.