Ως πρώτη αντίδραση στην Τουρκολυβική Συμφωνία που ανοίγει τον δρόμο και φέρνει
πιο κοντά την υλοποίηση του Τουρκολυβικού Μνημονίου «οριοθέτησης» ΑΟΖ, αρκετοί
σοβαροί αναλυτές και ακαδημαϊκοί και ο πρώην ΥΠΕΞ Ν. Κοτζιάς πρότειναν την
άμεση επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων νοτίως της Κρήτης στα 12 ν.μ..
Νίκος Μελέτης
Η υπόθεση της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων και στην Κρήτη αλλά και
στην Ηπειρωτική Ελλάδα αρχής γενομένης με το κλείσιμο των κόλπων και τον
καθορισμό ευθειών γραμμών βάσης είχε αναγγελθεί την ημέρα της αποχώρησης του
Ν. Κοτζιά από το ΥΠΕΞ στον Οκτώβριο του 2018.
Και ενώ σύμφωνα με δήλωσή του είχαν διαμορφωθεί και τα Προεδρικά Διατάγματα, η
υπόθεση όλη πήγε στις ελληνικές καλένδες, καθώς φαίνεται ότι έπαιξε
καθοριστικό ρόλο η συνάντηση που είχαν στην Κωνσταντινούπολη ο Τ. Ερντογάν και
ο τότε πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας, ο οποίος αντιμετώπιζε ήδη δυσκολίες σε μια
προεκλογική χρονιά και δεν επιθυμούσε νέα πηγή έντασης με την Άγκυρα.
Από τότε και η κυβέρνηση Μητσοτάκη δια του ΥΠΕΞ Ν. Δένδια έχει αναφερθεί στην
επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στην Κρήτη, χωρίς όμως να έχει γίνει
τίποτα προς το παρόν. Αντιθέτως, τα 12 ν.μ. υιοθετήθηκαν στο Ιόνιο.
Η Τουρκία, αν και ήταν αναμενόμενο ότι κάποια στιγμή θα επιστράτευε το
Τουρκολυβικό Μνημόνιο ώστε να πιέσει την Ελλάδα και να μεγαλώσει την επιρροή
της στη Μεσόγειο και στην ίδια τη Λιβύη, κατά κάποιο τρόπο αιφνιδίασε την
Αθήνα, με την υπογραφή της συμφωνίας αυτής την περασμένη Δευτέρα.
Είναι πολύ πιθανόν τις επόμενες εβδομάδες ή πάντως με την πραγματοποίηση της
επίσκεψης που θα κάνει στην Τρίπολη σύμφωνα με πληροφορίες ο κ. Ερντογάν τον
Νοέμβριο να γίνει από την Άγκυρα και το επόμενο βήμα, με την αδειοδότηση εκ
μέρους της Λιβύης οικοπέδων στις επίμαχες περιοχές στην τουρκική κρατική
εταιρεία ΤΡΑΟ.
Οι επιλογές που έχει η Τουρκία προκειμένου να προκαλέσει την Ελλάδα είναι
γνωστές και έχουν καταγραφεί.
Το ερώτημα είναι αν και πώς μπορεί να απαντήσει η Ελλάδα στην τουρκική αυτή
τακτική.
Η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων νοτίως της Κρήτης στα 12 ν.μ. είναι
μια κίνηση η οποία θα έπρεπε να γίνει ανεξαρτήτως των τωρινών εξελίξεων. Όμως
η κίνηση αυτή διασφαλίζει μόνο τη ζώνη από 6-12 ν.μ. από τις νότιες ακτές της
Κρήτης, καθώς αυτή η περιοχή καθίσταται πλέον ζώνη που η Ελλάδα ασκεί
κυριαρχία και όχι απλώς κυριαρχικά δικαιώματα.
Συνεπώς, κάθε παραβίαση της ζώνης αυτής εκλαμβάνεται ως παραβίαση εθνικού
εδάφους και αντιμετωπίζεται με όλα τα μέσα που προσφέρει το Διεθνές Δίκαιο.
Όμως δεν επηρεάζει μελλοντική οριοθέτηση με τη Λιβύη (κάτι που δεν διαφαίνεται
στον ορίζοντα), καθώς η υφαλοκρηπίδα θα υπολογιστεί από τις γραμμές βάσης και
όχι από τα εξωτερικά όρια των χωρικών υδάτων.
Η επέκταση των χωρικών υδάτων νοτίως της Κρήτης στα 12 μίλια δεν
αποκλείει το ενδεχόμενο η πρόκληση της Τουρκίας να εκδηλωθεί στα 12,5 ν.μ. ή
στα 20 ν.μ., περιοχή που η Ελλάδα έχει νόμιμα κυριαρχικά δικαιώματα ipso facto
και ab initio σε μη οριοθετημένη υφαλοκρηπίδα, βάσει του Δίκαιου της Θάλασσας
και πάντως σίγουρα βάσει της μέσης γραμμής.
Ούτε αποκλείει μια κίνηση της Λιβύης (στην οποία την παρότρυνε δημοσίως ο κ.
Τσαβούσογλου) για μονομερή κατάθεση συντεταγμένων των εξωτερικών ορίων της
υφαλοκρηπίδας της, που θα συμπεριλάβει και τα σημεία του Τουρκολυβικού
Μνημονίου και με βάση αυτά θα τραβήξει τις γραμμές προς τα δυτικά,
χαρακτηρίζοντας ως Λιβυκή μια σημαντική έκταση σχεδόν 39.000 τ.χλμ ελληνικής
υφαλοκρηπίδας.
Η Τουρκία προτείνει στη Λιβύη να ακολουθήσει τη δική της τακτική όπου έχει
καταθέσει μονομερώς την αυθαίρετη χάραξη της τουρκικής υφαλοκρηπίδας στην
Ανατολική Μεσόγειο, αποτυπώνοντας τις διεκδικήσεις της Γαλάζιας Πατρίδας.
Στην περιοχή αυτή θα επικαλύψει η Λιβύη και μέρος των Οικοπέδων που ήδη η
Ελλάδα έχει χαράξει, βάσει της μέσης γραμμής και καθώς δεν είχε υπάρξει
συμφωνία οριοθέτησης μεταξύ των δύο μερών.
Η Λιβύη μάλιστα υποστηρίζει ότι η Ελλάδα έχει κάνει μονομερείς ενέργειες και
έχει διαμαρτυρηθεί ειδικά για τα Οικόπεδα Νοτιοδυτικά της Κρήτης τα οποία
μάλιστα έχουν εκχωρηθεί σε ξένες εταιρείες (οι οποίες αποφεύγουν να κάνουν
έρευνες), ενώ τα Οικόπεδα Νοτιοανατολικά της Κρήτης, φαίνονται να
επικαλύπτονται από το Τουρκολυβικό Μνημόνιο.
Ένα σοβαρό ερώτημα σε σχέση με την πρόταση για επέκταση των χωρικών υδάτων
νοτίως της Κρήτης, αφορά και την αιτιολόγηση που θα πρέπει να δοθεί για την
εξαίρεση (αίρεση) από την επέκταση στα 12 ν.μ. ανατολικά της Κρήτης, εκεί που
η Τουρκία έχει τραβήξει αυθαίρετα το υποτιθέμενο εξωτερικό όριο της
υφαλοκρηπίδας της.
Επίσης, κάθε προσπάθεια συζήτησης με τη Λιβύη για την οριοθέτηση θαλασσίων
ζωνών ακόμη και στην περίπτωση συμφωνίας για παραπομπή στη Χάγη θα
δημιουργούσε πρόσθετο σοβαρό ερώτημα εάν η παραπομπή θα αφορούσε το σύνολο της
υφαλοκρηπίδας ή θα επέμενε η Λιβύη να εξαιρέσει την περιοχή του Τουρκολυβικού
Μνημονίου κάτι που η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποδεχθεί.
Διότι το Τουρκολυβικό Μνημόνιο αναφέρει μια σειρά γραμμών βάσης σε λιβυκή και
τουρκική ακτή από τα οποία χρησιμοποιήθηκαν μόνο δύο σημεία για τον καθορισμό
της οροθετικής γραμμής.
Αποδεχόμενοι οι Λίβυοι τις γραμμές βάσης που περιλαμβάνει το Τουρκολυβικό,
ουσιαστικά δεν αποδέχονται ότι η Κρήτη μπορεί να παίξει ρόλο στην οριοθέτηση
των θαλασσίων ζωνών, συνεπώς δεν μπορεί να έρθουν στην οποιαδήποτε συνεννόηση
με την Ελλάδα υποστηρίζοντας ότι μισή Κρήτη δεν θα έχει επήρεια (βάσει του
Τουρκολυβικού) και η άλλη μισή θα έχει και αυτή τεθεί προς οριοθέτηση με την
Ελλάδα...
Δυστυχώς, παρά την αποδοκιμασία από ισχυρούς διεθνείς παράγοντες, το
Τουρκολυβικό Μνημόνιο ήλθε για να μείνει περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο τις
ήδη επιβαρυμένες ελληνοτουρκικές σχέσεις και δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις για
την αντιμετώπισή του.