Οι διαρκείς πολιτικές κυβιστήσεις Ερντογάν δημιουργούν έντονο αίσθημα
αφερεγγυότητας των προθέσεών του προς το Ισραήλ
"Για την προσέγγιση Τουρκίας-Ισραήλ", είναι ο τίτλος άρθρου τουρκικού ΜΜΕ, του
οποίου κυριότερα σημεία είναι τα ακόλουθα:
"Είναι η γραμμή μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας EastMed ο λόγος για την
περιορισμένη προσέγγιση μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ;
Συμφώνησε η Τουρκία με το Ιράν και τη Ρωσία για το ποιοι είναι οι
«τρομοκράτες» στη Συρία πριν εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Ισραήλ;
Μπορούν οι αμοιβαία διορισμένοι πρεσβευτές να ανοίξουν την πόρτα στο έργο του
αγωγού;
Ποιες μπορεί να είναι οι προσδοκίες για επικάλυψη τουρκο-ισραηλινών
συμφερόντων;
Είναι ο διορισμός του πρέσβη μια προσπάθεια δημιουργίας «σφήνας» μεταξύ των
μελών του Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου;
Οι προσπάθειες της Τουρκίας να βελτιώσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ φάνηκαν
στις πρόσφατες επίσημες επαφές με τη χώρα αυτή. Ο Ισραηλινός Πρόεδρος Issac
Herzog και ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχαν τηλεφωνική επικοινωνία στις
12 Ιουλίου 2022 και ακολούθησαν επίσημες επαφές μεταξύ των υπουργών και των
αξιωματούχων των δύο χωρών.
Οι επαφές θεωρήθηκαν ως μια προσπάθεια να επιδιορθωθούν οι τεταμένες σχέσεις
μεταξύ των δύο χωρών που κρατούσαν για χρόνια. Σε δήλωση του γραφείου του
Ισραηλινού πρωθυπουργού Yair Lapid, ανακοινώθηκε ότι το Ισραήλ και η Τουρκία
αποφάσισαν να αποκαταστήσουν τις διπλωματικές σχέσεις.
Πώς μπήκαν ξανά στη διαδικασία εξομάλυνσης οι τεταμένες σχέσεις μετά το
περιστατικό με το Mavi Marmara;
Λόγοι προσέγγισης με το Τελ Αβίβ
Ο Ερντογάν γνωρίζει την ανάγκη να σπάσει η Τουρκία την απομόνωσή της στην
Ανατολική Μεσόγειο. Ειδικά η Αίγυπτος, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η
Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλοι ενδιαφερόμενοι δεν είναι ανεκτικοί στις απαιτήσεις
της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αν και η Άγκυρα γνωρίζει ότι οι απαιτήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο είναι
δύσκολο να γίνουν αποδεκτές, θέλει να έχει μερίδιο σε έργα φυσικού αερίου σε
αυτήν την περιοχή και πρέπει να συνεργαστεί με το Ισραήλ σε αυτό το θέμα.
Το 2016, η Τουρκία ανέπτυξε ένα σχέδιο εισαγωγής ισραηλινού φυσικού αερίου
στην Ευρώπη. Οι τεταμένες σχέσεις διέκοψαν αυτή τη διαδικασία.
Το Ισραήλ αποδέχθηκε το έργο East-Med, έναν αγωγό που στοχεύει στη μεταφορά
φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Κρήτης και Ελλάδας.
Αυτή η κατάσταση εξόργισε την Άγκυρα. Είναι γνωστό ότι τα κράτη μέλη του
Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Ανατολικής Μεσογείου θέλουν να αποτρέψουν
τις δραστηριότητες έρευνας και γεώτρησης φυσικού αερίου της Τουρκίας στη
Μεσόγειο.
Ενόψει αυτής της κατάστασης, τα βήματα της Τουρκίας για αποκατάσταση των
διμερών σχέσεων και η επιθυμία της να ενισχύσει τις πολιτικές σχέσεις θα
αυξήσει τις αμφιβολίες μεταξύ άλλων μελών του φόρουμ σχετικά με τη δέσμευση
του Ισραήλ στη συμμαχία και θα διαβαστεί ότι λειτουργεί ως σφήνα που
εξυπηρετεί την Τουρκία
Η πτώση της κυβέρνησης Νετανιάχου
Με την πτώση της κυβέρνησης Νετανιάχου, η προσωπική κόντρα μεταξύ Ερντογάν και
Νετανιάχου έφτασε στο τέλος της. Ο εκπρόσωπος Τύπου του Κόμματος AK Ömer Çelik
έκανε την ακόλουθη εκτίμηση σχετικά με τη συνάντηση μεταξύ Ερντογάν και
Χέρτζογκ στις 15 Ιουλίου: «Πρέπει να γίνουν βήματα για την επίλυση
προβληματικών περιοχών».
Ο Τσελίκ δήλωσε επίσης ότι οι τομείς που θα πρέπει να είναι «win-win» και για
τις δύο χώρες, όπως το Παλαιστινιακό, ο τουρισμός και το εμπόριο, θα
συζητηθούν και από τις δύο πλευρές.
Οι δηλώσεις του Τσελίκ έμοιαζαν με τα σήματα ότι ο Ερντογάν επιδίωκε να
μειώσει τις εντάσεις με τις περιφερειακές δυνάμεις στο δρόμο του προς τις
εκλογές.
Η αποχώρηση του Νετανιάχου μπορεί να είναι μια ευκαιρία για τον Ερντογάν να
ενισχύσει τις διμερείς σχέσεις με την ισραηλινή κυβέρνηση με επικεφαλής τον
Yair Lapid. Ωστόσο, η νέα ισραηλινή κυβέρνηση θα θέλει να μετρήσει τις
προθέσεις και τη σοβαρότητα της Τουρκίας για τη βελτίωση των σχέσεων με το
Ισραήλ.
Οι χρόνιες αμφιβολίες του Ισραήλ
Η άποψη του Ερντογάν για τον εαυτό του ως προστάτη του παλαιστινιακού
ζητήματος και η πολιτική του σε αυτό το ζήτημα είναι μεταξύ των κορυφαίων
αμφιβολιών του Ισραήλ.
Παρά τις αμφιβολίες αυτές, το Ισραήλ γνωρίζει ότι οι προσπάθειες της Άγκυρας
για βελτίωση των σχέσεων θα εξυπηρετήσουν τα δικά του συμφέροντα, αν όχι την
πραγματική προσέγγιση.
Προς το παρόν, για το Τελ Αβίβ, η προσπάθεια του Ερντογάν να αναζωπυρώσει τις
σχέσεις είναι ένα τεστ ειλικρίνειας που θα αποκαλύψει τη διαφορά μεταξύ της
προπαγανδιστικής πολιτικής και προσπάθειας.
Η Άγκυρα έδωσε αυτό το τεστ ειλικρίνειας πρόσφατα συλλαμβάνοντας και
απελαύνοντας ένα μέλος της Χαμάς στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης.
Το Ισραήλ γνωρίζει ότι η Άγκυρα θέλει να επωφεληθεί από αυτή την προσέγγιση.
Για το λόγο αυτό, θα θέσει σαφείς απαιτήσεις προς την Άγκυρα που πρέπει να
εκπληρώσει για να ξεπεράσει τις πολιτικές της διαφωνίες.
Αυτό είναι μια φυσική αντανάκλαση των διεθνών σχέσεων. Ως ένδειξη
ειλικρίνειας, το Ισραήλ θα απαιτήσει να κλείσουν τα γραφεία της Χαμάς και να
αποφευχθούν δηλώσεις που τροφοδοτούν την εχθρότητα προς την ισραηλινή πολιτική
σχετικά με το παλαιστινιακό ζήτημα. Αυτή είναι η ανακοίνωση των γνωστών
θέσεων.
Η άποψη του Ερντογάν
Ωστόσο, οι προσπάθειες της Τουρκίας να βελτιώσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ
αντιμετωπίζουν χρόνια προβλήματα και εμπόδια. Οι ηγέτες της ισραηλινής δεξιάς
με επιρροή πιστεύουν ότι ο Πρόεδρος της Τουρκίας δεν είναι αξιόπιστο πρόσωπο
και θα συνεχίσει να προκαλεί άλλες χώρες κατά των ισραηλινών πολιτικών.
Υπάρχει ευρέως διαδεδομένη η πεποίθηση στο Ισραήλ ότι ο Ερντογάν είναι
ιδεολογικά πιστός στους Αδελφούς Μουσουλμάνους και δεν θέλει να εγκαταλείψει
τη συμμαχία του μαζί τους.
Από την άλλη πλευρά, η επιθυμία της Τουρκίας να ανοίξει ξανά ένα τμήμα των
Βαρωσίων και η έκδοσή του στην Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου είναι
άλλος ένας τομέας για το Ισραήλ.
Το Ισραήλ, στην αξιολόγηση πληροφοριών του, τοποθέτησε την Τουρκία στη δεύτερη
θέση μετά το Ιράν στη λίστα απειλών, με τη δήλωση «Η Τουρκία είναι μια από τις
μεγαλύτερες απειλές που πρέπει να παρακολουθήσουμε για το 2021 λόγω των
αυξανόμενων στρατιωτικών της ενεργειών στην περιοχή».
Παρόλα αυτά, η Τουρκία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος οικοδεσπότης ισραηλινών
αμυντικών εργοστασίων μετά τις ΗΠΑ. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, το
Ισραήλ-Τουρκία υπέγραψε στρατιωτική συμφωνία για τον εκσυγχρονισμό των
αεροσκαφών F-4 Phantom και F-5 και 170 αρμάτων μάχης M60A1.
Το 2021, οι εξαγωγές της Τουρκίας στο Ισραήλ έφτασαν τα 4,7 δισεκατομμύρια
δολάρια ΗΠΑ, καθιστώντας το Ισραήλ τον ένατο μεγαλύτερο εισαγωγέα τουρκικών
προϊόντων. Το πρώτο τετράμηνο του 2022, οι εξαγωγές της Τουρκίας προς το
Ισραήλ αυξήθηκαν κατά 35 τοις εκατό σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του
προηγούμενου έτους, φτάνοντας τα 1,851 δισ. δολάρια. Το Ισραήλ έγινε ο όγδοος
μεγαλύτερος εισαγωγέας τουρκικών προϊόντων.
Αυτή η κατάσταση δείχνει ότι οι αμοιβαίες επενδύσεις στην οικονομία και το
εμπόριο μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ έχουν αυξηθεί.
Ως αποτέλεσμα, το Ισραήλ δεν θα ανοιχτεί στην Τουρκία και δεν θα αποκαταστήσει
τις πολιτικές σχέσεις με την Τουρκία, εκτός εάν η Άγκυρα επιδείξει δραστικές
αλλαγές στη στάση της απέναντι στη Χαμάς. Ακόμη και αν συμβεί κάποια
μετατόπιση, ζητήματα σχετικά με την ΑΟΖ μεταξύ Ισραήλ και Κύπρου θέτουν έναν
επιπλέον περιορισμό στην ισραηλινοτουρκική προσέγγιση.
Ωστόσο, τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από τον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας όσον
αφορά τον ενεργειακό εφοδιασμό μπορούν να θεωρηθούν ως κινητήρια δύναμη για
την Τουρκία και το Ισραήλ να βελτιώσουν τα κανάλια επικοινωνίας τους.
Τόσο για την Τουρκία όσο και για το Ισραήλ, η δυνατότητα μεταφοράς ισραηλινού
φυσικού αερίου στην Τουρκία μέσω αγωγού στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να
θεωρηθεί καλό κίνητρο για την αποκατάσταση των σχέσεων.
Τα πολιτικά εμπόδια μπορούν να επιλυθούν όταν τα γεγονότα στην Ουκρανία
επικεντρωθούν στην αίσθηση του επείγοντος για το φυσικό αέριο, μαζί με τις
πρόσφατες προσπάθειες προσέγγισης της Τουρκίας με το Ισραήλ και άλλους
παράγοντες της Μέσης Ανατολής. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι η Τουρκία
να καταλήξει σε συμφωνία με το Ιράν και τη Ρωσία σχετικά με το ποιοι είναι οι
«τρομοκράτες» στη Συρία πριν ομαλοποιηθεί με το Ισραήλ.
Διαφορετικά, μεταφορά ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο δεν μπορεί να
πραγματοποιηθεί, χωρίς να καθαριστούν οι προστατευμένες περιοχές.
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Από τα παραπάνω διαφαίνεται ότι η Τουρκία αντιλαμβανόμενη ότι είναι εκτός
παιγνιδιού στη Μ. Ανατολή, επιχειρεί να επαναπροσεγγίσει χώρες κλειδιά της
περιοχής, με προεξέχουσα αυτή του Ισραήλ, το οποίο βλέπει και ως σκαλοπάτι για
να τα βρει με τις ΗΠΑ.
Ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται ότι πλέον είναι στα σκαριά η δημιουργία ενός νέου
οργανισμού ασφαλείας στην περιοχή, του ΝΑΤΟ Μ. Ανατολής, με την προτροπή των
ΗΠΑ, στον οποίο θα μετέχουν το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, Αίγυπτος
Ιορδανία, Μπαχρέιν, Ιράκ και ίσως το Μαρόκο και το Σουδάν.
Κύριο μέλημα και στόχος αυτού του Οργανισμού θα είναι η αντιμετώπιση της
επιθετικότητας, η αποτροπή-αποκλεισμός του Ιράν από τη Μ. Ανατολή, καθώς και η
συνεργασία των κρατών μελών σε θέματα άμυνας και ασφάλειας.
Με τον τρόπο αυτό θα επιχειρηθεί σε συνέχεια των Συνθηκών του Αβραάμ, η
συμμετοχή του Ισραήλ σε έναν αραβικό κατά τα άλλα οργανισμό ασφαλείας στη Μ.
Ανατολή, γεγονός που θα έχει ως αποτέλεσμα την εξάλειψη σταδιακά της έχθρας
Ισραηλινών-Αράβων, του παραγκωνισμού του Παλαιστινιακού ζητήματος μέσα από το
οποίο περνούν οι σχέσεις Αράβων-Ισραηλινών και της δημιουργίας τείχους
ασφαλείας Αραβικών χωρών για το Ισραήλ στη Μ. Ανατολή έναντι του Ιράν.
Τα παραπάνω θα σημάνουν ακόμη μεγαλύτερη απεμπλοκή των ΗΠΑ από τη Μ. Ανατολή
και εστίασή τους σε Κίνα πρωτίστως και Ρωσία δευτερευόντως.
Αυτά τα έχει αντιληφθεί η Τουρκία, η οποία καταλαβαίνει ότι είναι εκτός
παιγνιδιού και γι' αυτό προσπαθεί να πλευρίσει ΗΑΕ-Σαουδική Αραβία και κυρίως
το Ισραήλ.
Γι' αυτό τα πήγαινε έλα με τα ΗΑΕ και οι κρυφοί αποχαιρετισμοί του Ερντογάν
στο αεροδρόμιο, με τον διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας, αλλά και τα
κατευθυνόμενα τουρκικά δημοσιεύματα περί δήθεν προσέγγισης
Ισραήλ-Τουρκίας, λόγω της συνεργασίας της ΜΙΤ με το Ισραήλ για το θέμα της
υποτιθέμενης ή όχι κατασκευασμένης, αποτροπής απαγωγής από Ιρανούς πράκτορες
Ισραηλινών τουριστών στην Τουρκία.
Παράλληλα όμως ο Ερντογάν κινείται και προς την αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή με
προτροπή Πούτιν να τα βρει η Τουρκία με τη Συρία του Άσαντ, στη βάση του
win-win αναφορικά με τη μη δημιουργία ημιανεξάρτητου κουρδικού μορφώματος στη
Βόρεια Συρία.
Εκτίμησή μας είναι ότι οι διαρκείς πολιτικές κυβισθήσεις Ερντογάν στη Μ.
Ανατολή, δημιουργούν έντονο αίσθημα αφερεγγυότητας των προθέσεών του προς το
Ισραήλ, οπότε και δεν αναμένουμε προσέγγιση του Τελ Αβίβ με την Άγκυρα.